Gjuetia e thesareve të Bazilikë

Një rrugëtim i menduar për familjet dhe fëmijët, në zbulimin e sekreteve të Bazilikës së Shën Pjetrit.

Museo: Basilica di San Pietro

Hyrje

Mirë se vini në Bazilikën madhështore të Shën Pjetrit, zemra e krishterimit dhe një nga vendet më të jashtëzakonshme në botë! Kjo kishë gjigante nuk është vetëm një ndërtesë, por një libër historie dhe arti që sot do ta shfletojmë së bashku. Mendoni se këtu, nën këmbët tona, pushon Shën Pjetri, Papa i parë, dhe që për shekuj me radhë artistët më të mëdhenj si Michelangelo dhe Bernini kanë punuar për ta bërë këtë vend kaq të veçantë. Gjatë Jubileut të vitit 2025, Bazilika bëhet edhe më e rëndësishme: është një moment kur miliona pelegrinë vijnë nga e gjithë bota për të kaluar nëpër Portën e Shenjtë dhe për të marrë indulgjencën plenare. Sot do të zbulojmë thesaret e fshehura të këtij vendi të pabesueshëm, të gatshëm për të jetuar një aventurë mes artit, historisë dhe besimit.

Sheshi Shën Pjetr

Udhëtimi ynë fillon këtu, në Sheshin e Shën Pjetrit, një vend kaq i madh sa duket i pafund. Por mos u mashtroni nga përmasat! Ky shesh është projektuar nga një tjetër gjeni, Gian Lorenzo Bernini, shekuj pasi unë lashë gjurmën time në Romë. Ai dëshironte të krijonte një hapësirë që të mirëpriste pelegrinët si një përqafim amësor. Shikoni kolonat: janë 284, të vendosura në katër rreshta. Duken shumë, apo jo? Por ka një sekret. Nëse i afroheni shatërvanëve, atyre dy mrekullive që spërkasin ujë të freskët, do të vini re disqe mermeri të bardhë në tokë. Janë pika magjike! Pozicionohuni mbi to, një nga një, dhe shikoni kolonat. Do të shihni që ato rreshtohen në mënyrë të përkryer, sikur të ishin një rresht i vetëm. Është një iluzion optik, një hile që Bernini krijoi për të mahnitur vizitorët. Provoni të lëvizni pak djathtas ose majtas: kolonat duken sikur lëvizin, apo jo? Është si një lojë, një vallëzim guri. Dhe pastaj, shikoni obeliskun në qendër: është një pjesë e Egjiptit të lashtë, sjellë në Romë nga perandorët. Është më i vjetër se vetë bazilika! Një këshillë: provoni të imagjinoni këtë shesh plot me njerëz, me karroca, me kuaj. Njëherë, këtu zhvilloheshin festa, procesione, madje edhe gara me dema! Dhe tani, përgatituni të hyni në bazilikë. Ecni drejt hyrjes, por kujdes: do t'ju duhet të kërkoni Portën e Shenjtë. Duke parë fasadën e Bazilikës, Porta e Shenjtë është porta e fundit në të djathtë. Pikërisht ashtu, e fundit, ajo më afër kolonadës së djathtë të sheshit. Mbajeni dorën e njëri-tjetrit, dhe mos kini frikë të kërkoni ndihmë nga rojet, ata janë aty për ju.

Porta e Shenjtë

Ja ku jemi përpara Portës së Shenjtë. Nuk është një portë si të tjerat, e shihni? Është e veçantë, e shenjtë. Normalisht, qëndron e mbyllur, e muruar. Por çdo 25 vjet, dhe në raste të jashtëzakonshme si ky Jubile i vitit 2025, Papa e hap atë me një çekiç argjendi. Është një moment solemn, emocionues. Kalimi përmes kësaj porte është një simbol i rilindjes, i faljes, i një fillimi të ri. Është si të hysh në një botë të re, duke lënë pas peshat dhe gabimet e së kaluarës. Mendoni sa shumë njerëz, nga çdo cep i botës, kanë ardhur këtu për të kryer këtë veprim! Mbretër, mbretëresha, shenjtorë, njerëz të zakonshëm... të gjithë të bashkuar nga një dëshirë për paqe dhe shpresë. Por çfarë e bën atë të veçantë përveç se hapet vetëm në raste të rralla? Porta e Shenjtë që shihni tani është realizuar në vitin 1949. Është një dhuratë nga komuniteti zviceran, si falënderim për të qenë të kursyer nga Lufta e Dytë Botërore. Është bërë prej bronzi, dhe nëse shikoni nga afër, do të shihni skena të gdhendura: ato përfaqësojnë histori nga Bibla, të mëkatit dhe të shëlbimit. Vico Consorti, artisti që e ka realizuar, ka punuar mbi temën "Njeriu në mëkat, me Zotin në falje". E ndjeni peshën e saj? Është një peshë simbolike, pesha e historisë, e besimit, e shpresës. Dhe tani, me zemër të lehtë dhe plot gëzim, kalojmë së bashku këtë prag! Sapo të hyni, kthehuni menjëherë djathtas. Aty, e mbrojtur nga një xham, është një vepër që do t'ju bëjë të rrahë zemra.

Pietà: Zemra prej Mermeri

Pietà: Një Zemër e Mermerit

Bëni qetësi për një çast... Jemi përballë njërit prej thesareve më të çmuara të bazilikës: Pieta e Michelangelos. Artisti ishte vetëm 24 vjeç kur gdhendi këtë mrekulli nga një bllok i vetëm mermeri. Shikoni si duket e butë, pothuajse e gjallë! Skulptura na tregon Marinë duke mbajtur në krahët e saj Jezusi pas kryqëzimit. Edhe pse është një moment trishtimi të madh, vini re se si fytyra e Madonës nuk tregon dëshpërim, por një qetësi dinjitoze. Është si kur një nënë ngushëllon fëmijën e saj edhe nëse është e trishtuar: fuqia e dashurisë tejkalon gjithçka. Ka një sekret që lidhet me këtë statujë: është e vetmja vepër që Michelangelo ka firmosur ndonjëherë! Nëse vëreni me kujdes shiritin që kalon mbi gjoksin e Marisë, mund të lexoni emrin e tij. A e dini pse e firmosi? Sepse një ditë dëgjoi disa vizitorë të thoshin se ishte krijuar nga një skulptor tjetër, dhe u zemërua shumë! Shumë pyesin pse Maria duket kaq e re, pothuajse si një vajzë e re. Michelangelo shpjegoi se pastërtia dhe mirësia i mbajnë të rinj përgjithmonë. Çfarë ideje e bukur, apo jo? Tani vazhdojmë udhëtimin tonë! Ecim përgjatë navatës qendrore, ajo më e madhja dhe madhështore. Avansoni ngadalë, duke ngritur shikimin: ka thesare të fshehura në çdo kënd.

Baldakini: Një Fron i Artë

Ngrihni sytë, lart, lart, drejt qendrës së bazilikës! A e shihni atë strukturë madhështore, të gjitha të arta, që duket sikur prek qiellin? Është Baldakini i Shën Pjetrit, një vepër e jashtëzakonshme e Berninit. Është si një fron gjigant, një baldakin martesor, një homazh për madhështinë e Zotit dhe të Kishës. Është i lartë gati 30 metra, si një pallat me dhjetë kate! Dhe mendoni se është realizuar duke përdorur bronzin e marrë nga Panteoni, një tjetër ndërtesë e pabesueshme e Romës, një tempull pagan i shndërruar në kishë. Bernini e ka shkrirë atë bronz të lashtë dhe e ka shndërruar në këto kolona të përdredhura, të zbukuruara me gjethe dafine, bletë (simboli i familjes Barberini, të cilës i përkiste Papa i asaj kohe) dhe putti lozonjarë. Nën Baldakinin, është altari papal, një vend i shenjtë ku vetëm Papa mund të kremtojë meshën. Dhe nën altar, edhe më poshtë, është varri i Shën Pjetrit, Papa i parë, themeluesi i Kishës. Është një vend pelegrinazhi prej shekujsh, një pikë referimi për miliona besimtarë. Por Baldakini nuk është vetëm një vepër arti, është gjithashtu një simbol i pushtetit. Përfaqëson forcën e Kishës, pasurinë e saj, autoritetin e saj. Por është gjithashtu një simbol i besimit, i devotshmërisë, i shpresës. Shikoni statujat e engjëjve, që duken sikur fluturojnë rreth kolonave. Dëgjoni zhurmën e lutjeve, tingullin e hapave, aromën e temjanit. Jeni në një vend të veçantë, një vend që flet me zemrën. Një këshillë: provoni të imagjinoni këtë vend të ndriçuar vetëm nga qirinjtë, pa elektricitet. Duhet të ketë qenë një spektakël edhe më mbresëlënës, misterioz, pothuajse magjik. "Dhe tani përgatituni për një mrekulli tjetër. Le të shkojmë drejt pjesës së pasme të altarit të madh, dhe të kthehemi rreth: na pret një tjetër fron, edhe më i lashtë."

Katedra e Shën Pjetrit: Një fron mijëvjeçar

Ja ku jemi përpara Katedrës së Shën Pjetrit, një tjetër thesar i fshehur i bazilikës. Mos u mashtroni nga pamja: kjo karrige prej druri, e mbështjellë në një strukturë bronzi të artë, është shumë më tepër se një objekt i thjeshtë mobilimi. Legjenda thotë se kjo karrige i përkiste vetë Shën Pjetrit, Papa i parë, ai që mori çelësat e Mbretërisë së Qiellit nga Jezusi vetë. Në të vërtetë, studimet tregojnë se është pak më e re: daton nga shekulli i IX-të dhe është një dhuratë e bërë Papës nga Karli i Qelqtë, një perandor i Perandorisë së Shenjtë Romake. Por kjo nuk i heq asgjë vlerës së saj simbolike. Katedra përfaqëson autoritetin e Papës, rolin e tij si udhëheqës i Kishës, si pasardhës i Pjetrit. Është një simbol i vazhdimësisë, i traditës, i besimit. Bernini, përsëri ai, ka krijuar këtë strukturë madhështore bronzi për të mbrojtur dhe festuar Katedrën. Shikoni engjëjt, retë, rrezet e dritës: duket sikur karrigia po fluturon, sikur po ngjitet në qiell! Dhe mbi Katedër, e shihni atë dritare të ngjyrosur? Ajo përfaqëson pëllumbin e Shpirtit të Shenjtë, që ndriçon dhe udhëheq Kishën. Është një imazh shprese, paqeje, dashurie. Një këshillë: përpiquni të imagjinoni Papën të ulur në këtë karrige, gjatë ceremonive solemne. Duhet të ketë qenë një imazh i fuqishëm, mbresëlënës, pothuajse hyjnor. "Tani, le të kthehemi drejt navatës qendrore dhe të përgatitemi të shikojmë lart, shumë lart. Na pret një sfidë, por do të vlejë barra qiranë."

Kupa: Një qiell i pikturuar

Forca, ngrini shikimin! Jemi nën kupolën, zemra e bazilikës, kryevepra që kam lënë si trashëgimi për botën. E kam projektuar unë, duke marrë frymëzim nga kupola e Brunelleschit në Firence, por duke u përpjekur ta tejkaloj atë në bukuri dhe madhështi. Është aq e lartë sa që brenda saj mund të qëndrojë i tërë Panteoni, me gjithë kupolën e tij! Dhe nëse keni guximin dhe forcën, mund të ngjiteni deri në majë, duke kaluar 551 shkallë. Është një përpjekje e madhe, por pamja nga atje lart është e paçmueshme. Do të shihni të gjithë Romën nën këmbët tuaja, lumin Tevere që dredhon mes çative, kodrat që ngrihen në horizont. Por edhe nga këtu, mund të admironi bukurinë e kësaj kupole. Shikoni mozaikët: duken si piktura, por janë bërë nga copa të vogla xhami, guri, ari. Janë miliona copa, të vendosura një nga një, për të krijuar këto figura, këto skena, këto ngjyra. Përfaqësojnë histori nga Bibla, të shenjtorëve, të engjëjve. Është si të shikosh një qiell me yje, por të bërë nga drita dhe ngjyra. Dhe nëse shikoni edhe më lart, drejt qendrës së kupolës, do të shihni një mbishkrim në latinisht: 'TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM' (Ti je Pjetri, dhe mbi këtë shkëmb do të ndërtoj Kishën time, dhe ty do të jap çelësat e Mbretërisë së Qiellit). Janë fjalët që Jezusi i tha Pjetrit, dhe janë themeli i Kishës katolike. Një këshillë: nëse vuani nga marramendja, mos shikoni shumë lart! Por nëse ndiheni të sigurt, provoni të mbyllni sytë për një moment, dhe të imagjinoni se jeni të pezulluar në boshllëk, mes qiellit dhe tokës. Është një përvojë emocionuese, pothuajse mistike. "Për të vazhduar rrugëtimin tonë, do të duhet të ktheheni mbrapa drejt hyrjes së bazilikës, duke u drejtuar më pas drejt navatës anësore të djathtë. Aty do të gjejmë pikën e fundit të rëndësishme të këtij itinerari."

Statuja e Shën Pjetrit: një këmbë për t'u puthur

Ja ku kemi mbërritur në ndalesën e fundit të udhëtimit tonë brenda Bazilikës, por jo të gjuetisë sonë të thesarit. Jemi përballë statujës së Shën Pjetrit, një skulpturë shumë e vjetër prej bronzi, ndoshta e shekullit të XIII. Kjo statujë përfaqëson Shën Pjetrin ulur në një fron, me çelësat e Mbretërisë së Qiellit në njërën dorë dhe bekimin në tjetrën. Është një imazh i autoritetit, i urtësisë, i forcës. Por shikoni këmbën e tij të djathtë: është e konsumuar, e lëmuar, pothuajse transparente. E dini pse? Sepse prej shekujsh, besimtarët që vijnë këtu nga e gjithë bota, puthin atë këmbë, e prekin, e përkëdhelin. Është një gjest devocioni, respekti, dashurie. Është një mënyrë për të kërkuar mbrojtjen e Shën Pjetrit, për t'u ndjerë më afër tij, për të hyrë në kontakt me historinë e Kishës. Nëse dëshironi, mund ta bëni edhe ju. Mos kini frikë, nuk është një gjest supersticioz. Është një gjest besimi, shprese, dashurie. Është një mënyrë për t'u ndjerë pjesë e një komuniteti, e një familjeje, e një historie mijëvjeçare. Një këshillë: nëse vendosni të puthni këmbën e Shën Pjetrit, bëjeni me respekt dhe me zemër të sinqertë. Dhe mos harroni të lani duart pas, për higjienë! "Tani le të dalim, të kthehemi në ajër të hapur, dhe të vazhdojmë udhëtimin tonë! Sheshi na pret, sapo të dilni, drejtohuni drejt obeliskut në qendër."

Obelisku i Vatikanit: një dëshmitar i heshtur

Jemi përsëri në Piazza San Pietro, dhe në qendër, madhështor dhe misterioz, ngrihet obelisku egjiptian. Është një monolit prej graniti të kuq, më i lartë se 25 metra, pa përfshirë bazën dhe kryqin në majë. Ka mbërritur në Romë më shumë se 2000 vjet më parë, sjellë nga perandori Kaligula, i cili dëshironte të zbukuronte cirkun e tij, një vend lojërash dhe spektaklesh. Ky obelisk nuk ka hieroglife, është krejtësisht i lëmuar. Është si një libër i pashkruar, një dëshmitar i heshtur i shumë ngjarjeve. Ka parë martirizimin e Shën Pjetrit, i cili sipas traditës është kryqëzuar pikërisht këtu afër. Ka parë ndërtimin e bazilikës së parë, të dëshiruar nga perandori Kostandin. Ka parë kurorëzimin e perandorëve dhe papëve, festat, procesionet, luftërat, revolucionet. Dhe mendoni se për shekuj, ky obelisk ka qëndruar në këmbë, i vetmuar, në mes të rrënojave të cirkut të Neronit. Pastaj, në vitin 1586, Papa Sisto V vendosi ta zhvendosë këtu, në qendër të sheshit. Ishte një ndërmarrje e pabesueshme, që kërkoi muaj pune, qindra punëtorë, dhjetëra kuaj dhe një makinë të zgjuar të projektuar nga arkitekti Domenico Fontana. Një këshillë: përpiquni të imagjinoni sa e vështirë dhe e rrezikshme duhej të ishte zhvendosja e një blloku guri kaq të madh, pa vinça dhe teknologji moderne. Ishte një sfidë e vërtetë, një ndërmarrje që bëri histori. Tani, afrohuni te shatërvanët në bazën e obeliskut.

Fontanat Binjake: Një lojë uji

Në anët e obeliskut, si dy roje të heshtura, ndodhen shatërvanët binjakë. Njëri është vepër e Carlo Maderno, arkitektit që përfundoi fasadën e bazilikës, dhe tjetri është i Berninit, i cili shtoi firmën e tij në shesh. Janë si dy motra, të ngjashme por jo identike. Ato shpërndajnë ujë të freskët dhe kristalor, duke krijuar lojëra drite dhe refleksesh. Në verë, është kënaqësi të freskohesh këtu, të dëgjosh zhurmën e ujit që rrjedh, të shohësh fëmijët që luajnë dhe zogjtë që pinë ujë. Por shatërvanët nuk janë vetëm të bukur për t'u parë, janë edhe të dobishëm. Dikur, shërbenin për të shuar etjen e pelegrinëve, për të larë kuajt, për të pastruar sheshin. Sot, janë një simbol i mikpritjes, i freskimit, i jetës. Një këshillë: nëse keni një monedhë, mund ta hidhni në shatërvan, duke shprehur një dëshirë. Është një traditë që sjell fat, dhe ndihmon në financimin e mirëmbajtjes së këtyre monumenteve. "Tani, shikoni Bazilikën nga këtu, dhe në të majtë do të vini re një rrugë që zgjatet, me një kalim të mbuluar, që duket sikur është pezulluar."

Passetto di Borgo: Një rrugë shpëtimi

Passetto i Borgo: Një rrugë ikjeje

Me bazilikën pas, shikoni në fund të majtës tuaj, mbi çatitë, dhe do të dalloni një kalim të fshehtë, një strukturë të ngritur që duket sikur është pezulluar në ajër: është Passetto di Borgo. Ky korridor i fortifikuar, rreth 800 metra i gjatë, lidh Vatikanin me Castell Sant'Angelo, një kala imponuese që dikur ishte varri i perandorit Adrian. Passetto është ndërtuar në Mesjetë, për t'i lejuar papët të ikin në rast rreziku, rrethimi apo rebelimi. Është një vend misterioz, magjepsës, i mbushur me histori. Imagjinoni papët duke vrapuar përgjatë këtij kalimi, të ndjekur nga armiqtë, ndërsa poshtë tyre qyteti është në flakë. Imagjinoni ushtarët që mbrojnë muret, të burgosurit që vyshken në qelitë, thesaret e fshehura në bodrume. Sot, Passetto është i hapur për publikun vetëm në raste të veçanta. Por nëse jeni me fat, mund të keni mundësinë ta vizitoni, të kaloni në këtë udhë të fshehtë, të ndiheni pjesë e historisë. Një këshillë: nëse vizitoni Castell Sant'Angelo, kërkoni informacion mbi Passetto. Mund të zbuloni oraret e hapjes së jashtëzakonshme, vizitat e udhëhequra, ngjarjet speciale.

Përfundim

Gjuetia jonë e thesarit përfundon këtu, por thesaret e Shën Pjetrit dhe të Romës janë të pafundme. Shpresoj se ju kam bërë të dashuroheni pak me këtë vend magjik, ku arti, historia dhe besimi bashkohen në një përvojë të jashtëzakonshme. Mbani mend: bukuria është kudo, mjafton ta kërkoni, me sytë dhe me zemrën. Mirupafshim, miq të vegjël dhe të mëdhenj, dhe që jeta juaj të jetë gjithmonë e mbushur me zbulime dhe mrekulli!